نکاتی درباره آب سالم/ 11

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

یک مدیر آزمایشگاه کنترل کیفی در مصاحبه با برنامه تلویزیونی «بی واسطه» با اجرای محمد دلاوری، سخنانی درباره کیفیت برخی محصولات غذایی و آب‌های بطری شده مطرح کرده که در اغلب رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی با تیتر «آب چاه بخورید ولی آب معدنی نخورید» منعکس شده است.

مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع سازمان غذا و دارو در واکنش به این اظهارات، ابتدا درباره برخی مضرّات آب چاه می‌گوید: «آب چاه‌ها ممکن است آلودگی‌های زیادی داشته باشند که ممکن است به دلیل نزدیکی به مناطق مسکونی، کشاورزی، مراکز صنعتی و منابع دیگر آب‌های زیرزمینی متصل آلودگی به ترکیبات آلی، نیترات و سولفات داشته باشد.»

سپس در ادامه اینچنین از آب‌های بطری شده رفع اتهام می‌کند: «در تولید و عرضه آب‌های بسته بندی، فرآیند‌های صنعتی رعایت شده و مجوز‌های لازم پس از بررسی‌ها و آزمایشات متعدد اخذ می‌شود. هر محصول یک شرایط نگهداری دارد که توسط تولید کننده در بسته بندی محصول، اعلام می‌شود که مصرف کننده، فروشنده و توزیع کننده ملزم به رعایت الزامات انبارداری، حمل و نقل و نگهداری هستند».

اما برای نقد سخنان کسی، ابتدا باید آن سخنان را به دور از جو رسانه‌ای با دقت بررسی کرد.

آن مدیر آزمایشگاه کنترل کیفی در گفتگو با برنامه «بی‌واسطه» درباره آب‌های بطری شده می‌گوید «آب‌های معدنی، آب‌های آشامیدنی بسته‌بندی تا آنجایی که می‌توانند استفاده نکنند یعنی آب چاه اگر بخورید خیلی بهتر است، فوقش سنگ کلیه می‌گیرید.

آب آشامیدنی معدنی در بطری‌های پت ریخته می‌شود پلی اتیلن ترفتالات، این‌ها پلیمری است و این‌ها شرایط نگهداری خاص دارد تمام مغازه‌دارها چون جا ندارند یا این‌ها را می‌گذارند در پیاده‌رو در آفتاب یا وقتی می‌خواهند به شما گرانتر بفروشند می‌گذارند در فریزر؛ گرما و سرما منومرهای واکنش نداده این‌ها را در آب آزاد می‌کند و وجود فتالات‌ها در آب آشامیدنی معدنی بسته‌بندی شده اثبات شده است و بسیاری از مشکلاتی که مخصوصاً برای آقایان ایجاد می‌کند»

در این سخنان کیفیت آب‌های بسته‌بندی در هنگام تولید، فاقد استانداردهای لازم اعلام نشده است، بلکه به عواقب سوء ناشی از نگهداری و انبارداری نامناسب بطری‌های حاوی آب آشامیدنی اشاره شده و بین بد و بدتر، اعتقادش بر این است که اثر سرطان‌زایی میکروپلاستیک‌ها و اثر فتالات‌های ناشی از استفاده مداوم و عدم نگهداری صحیح بطری‌های پلاستیکی حاوی آب آشامیدنی در به هم ریختن تعادل هورمونی و بیماری‌های ناتوان‌کننده‌ای که در دراز مدت ایجاد می‌کند، به مراتب از خطراتی که آب‌های چاه ایجاد می‌کند، بیشتر است.

اینکه هر محصول یک شرایط نگهداری دارد که روی بسته بندی محصول درج شده و مصرف کننده، فروشنده و توزیع کننده ملزم به رعایت آن هستند، دلیل بر این نیست که شرایط و الزامات مذکور تمام و کمال رعایت شود.

مصرف ‌کننده و فروشنده نه وقت و حوصله دارند و نه مجهز به ذرّه‌بین هستند که بتوانند عبارات ریز و بعضاً مخدوش درج شده روی بطری را بخوانند.

بازرسان و ناظران بهداشتی هم یک سر دارند و هزار سودا و آنقدر مسائل ریز و درشت برای نظارت دارند و آنقدر نکات حاد بهداشتی وجود دارد که باید بر آن نظارت کنند که دیگر به نظارت بر عواملی که در دراز مدت آثار سوء برای سلامتی دارند، نمی‌رسند و اگر آن مدیر کل محترم از پشت میز مدیریتش برخیزد و کنار این فروشگاه‌ها قدم بزند، متوجه می‌شود که خبری از الزامات اعلامی برای نگهداری این بطری‌ها نیست و بر فرض رعایت کامل این الزامات، با نحوه استفاده پس از مصرف و تولید انبوهی از زباله‌های پلاستیکی چه باید کرد و چه جای دفاع از مصرف آب‌های بطری‌شده در شرایطی که همه جا دسترسی به آب سالم لوله‌کشی فراهم است، باقی می‌ماند؟

البته این جمله هم که «آب چاه اگر بخورید خیلی بهتر است، فوقش سنگ کلیه می‌گیرید» جمله دقیقی نیست چرا که به اعتقاد متخصصان کلیه و مجاری ادارای، ارتباط میان میزان املاح آب و تشکیل سنگ کلیه به اثبات نرسیده است.

به طور کلی شبکه توزیع آب آشامیدنی سالم تحت نظارت شرکت‌های آب و فاضلاب شهری و روستایی همه جا در دسترس عموم است و مردم می‌توانند همه جا با همراه داشتن لیوان شخصی و یا قمقمه مناسب آب بنوشند‌ و از مضرّات لیوان‌های یک بار مصرف و بطری‌های پلاستیکی نیز در امان باشند؛ در ضمن نیازی هم به استفاده از دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن - علی‌رغم تبلیغات منفی علیه آب لوله‌کشی و نیاز کاذبی که در این زمینه القا می‌شود - نیست.